Người Nhật coi cỏ cây, non nước là vô địch, là thiên đàng. George Ohsawa đã viết trong cuốn “Hoa đạo”:
chỉ có những người thiếu tâm hồn mới không nghe được tiếng nói của hoa
lá, cỏ cây… Hoa có tiếng nói của hoa, cũng như tất cả những cảnh đẹp
thiên nhiên đều có tiếng nói… Biển cả, đại dương, sông núi, ruộng đồng
đều bày tỏ hùng hồn làm cho con người thấm thía, không còn gì để nói
thêm, mà có nói thì cũng nghèo nàn thô thiển, chẳng đáng vào đâu so với
tiếng nói của muôn đời ấy.
Người Nhật chơi non bộ khác người Việt Nam và Trung
Quốc ở chỗ không cấu trúc các đồ sành, sứ, gốm vào núi. Nếu có thì họ
chỉ đưa vào rất ít mà chủ yếu là bố trí cây cảnh theo cách Nhật Bản, có
nghĩa là cây theo dáng, tán, khóm… chứ không làm thế như ở Việt Nam và
Trung Quốc.
Người chơi non bộ, mang cả núi, cả biển về nhà mình!
Tùy theo kỷ niệm, hoặc ý thích của từng người có thích chơi núi ở đất
cạn, có thích chơi núi trong bể cảnh. Người thích các dáng núi, thế núi
phương Nam, người thích thế núi, dáng núi phương Bắc. Tất cả những điều
ấy không ràng buộc như chơi cây thế. Nhưng cái khó ở chỗ đục núi, ghép
núi, phong cách, trình bày sao cho hợp lý, không gượng ép để khi ngắm
thấy được sự hùng vĩ, hiểm trở, hoặc thấy được phong cảnh thơ mộng, hữu
tình. Các đường nét, các hang động, rêu phong, đường mòn, một chú tiều
phu, một vài con khỉ ngồi chênh vênh… chính là ngôn ngữ của non bộ. Có
nhiều loại đá để tạo non bộ: Đá trơ (lũa), đá vôi, đá trầm, đá san hô,
đá tai mèo, đá ẩm thủy…
Người chơi núi phải biết chọn đá cho phù hợp với góc
sân, mảnh vườn, thềm hiên nhà mình. Nếu là nơi công cộng phải am hiểu
tính chất, lịch sử cảnh quan đó để đưa non bộ vào cho phù hợp. Kể cả
tích núi lẫn chất đá đều phải theo một qui luật phục vụ cho nội dung của
nơi công cộng ấy. Ví dụ: Không thể lấy tích của Côn Đảo để đắp núi cho
các chùa chiền, ngược lại không thể lấy tích của chùa Hương Tích (nơi
không có căn cứ hoạt động cách mạng) để đắp núi cho các bảo tàng cách
mạng hoặc các khu di chỉ, tượng đài liệt sĩ...
Người có điều kiện có thể chọn loại non bộ có kích cỡ
to lớn đặt trong bể cạn cũng rộng rãi, có chiều dài đôi ba mét, đặt ở
ngoài sân hay ngoài vườn cây cảnh. Người không có điều kiện thì chơi
loại nhỏ hơn. Chiếc bể cạn chỉ lớn bằng chiếc hộp không nắp, xinh xắn
với kích thước chừng 20cm chiều dài, 15cm chiều rộng và 10-12cm chiều
cao. Còn non bộ tất nhiên cũng phải thật nhỏ để có thể đặt lọt lòng bể
cạn được. Chiếc bể cạn xinh xắn ấy thường đặt trên trụ tường hay gắn
trên bờ tường ở hiên nhà. Có khi chủ nhân lại bày chiếc bể cạn ở nơi án
thư trong phòng khách để tiện việc chăm sóc. Trong bể cạn thường nuôi
các loại cá cảnh để chúng bơi qua bơi lại cho đẹp mắt. Ngoài ra còn thả
các loại bèo bé tí vừa dùng để nuôi cá vừa che ánh nắng mặt trời. Đó là
loại bể lớn, chứ loại bể nhỏ với những hòn non bộ tí tẹo thì chỉ làm
cảnh thôi!
Hòn non bộ đặt trong bể cạn chẳng khác nào hòn cù lao
giữa biển. Nó có kích cỡ lớn nhỏ là tùy theo quan điểm và sở thích của
người chơi. Cho nên cảnh quan của non bộ cũng vì thế mà mỗi nơi mỗi vẻ,
mỗi chủ nhân xếp đặt, bày biện mỗi khác theo óc tưởng tượng của họ.
Người chơi non bộ có thể tự mình làm lấy hoặc thuê
người khác đắp hộ theo sự hướng dẫn của chủ nhân. Tuy nhiên, sắp đặt non
bộ cũng lắm công phu và phải sẵn có vật liệu vì không thể đắp với bất
cứ thứ đá nào cũng được và cũng không thể đắp hoàn toàn bằng xi măng.
Khó khăn nhất là tìm vật liệu thế nào cho hợp với giả sơn. Thường thường
người ta chọn những hòn đá rắn chắc có nhiều lỗ nhỏ li ti để hút được
nước dưới bể cạn lên khiến cho hòn giả sơn lúc nào cũng ẩm ướt để nuôi
cây cối bên trên, và rễ cây cũng tìm vào những lỗ nhỏ li ti đó để hút
nước.
Đắp non bộ cũng có thể dùng các loại đá như đá vôi,
đá tai mèo, đá san hô... mà theo nhiều người am tường lối chơi này, dùng
đá san hô là tốt nhất, bởi lẽ loại đá này mềm có thể đục đẽo thế nào
tùy thích. Đến khi chăm sóc cũng dễ dàng hơn vì đá san hô có đặc tính dễ
hút nước, giữ ẩm và cũng dễ lên rêu. Vì vậy đưa cây sống đến trồng
không phải vấn đề nan giải. Có điều, đá san hô rất khó kiếm, chỉ ở miền
biển mới có. Hoặc tinh ý một chút, đến các lò nung vôi là có ngay lại dễ
chọn lựa cho mình một hòn đá vừa ý.
Trước khi bắt tay đắp non bộ, chủ nhân phải dành
nhiều thời gian đi tham quan trước các mẫu mã non bộ của người khác hay
tham khảo một số sách báo chuyên san, nói về non bộ và cây cảnh, sau đó
còn nghiền ngẫm tư duy, phác họa cho mình một cảnh quan non bộ sao cho
thích hợp và đẹp mắt.
Một khi đã an tâm thì bắt đầu công việc. Phải chuẩn
bị xi măng, cát, đá và cũng đừng quên cái bay, cái cưa, cái đục, vài
đoạn dây buộc và một số khúc gỗ ngắn hoặc dài, có nhiều cỡ để dùng làm
cây chống khi ghép đá, tạo hình, cũng có khi phải dùng đến cái muỗng
canh để gắn xi măng vào những chỗ mà cái bay không thể sử dụng được.
Bây giờ chủ nhân tự tay sắp đặt bày biện những vật liệu. Ngắm xem vị trí
như thế đã thích hợp chưa, rồi dùng xi măng gắn chúng lại với vật liệu
phụ trợ như chùa, tháp, cầu cống, nhà cửa, con người, động vật... Sau đó
là gắn các loại cây phù hợp với điều kiện sống trên non bộ như cây đa,
dương xỉ, sung, si... Như thế, hòn non bộ cơ bản đã hoàn thành, còn có
đẹp hay không, điều đó còn tùy thuộc vào năng khiếu của mỗi người.
Sư Tầm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét